بررسی و آسیب شناسی هدفمندسازی پرداخت یارانه ها
چکیده
در حال حاضر کشور ما در ساختارهای تولیدی، مدیریت مصرف انرژی و توزیع عادلانه یارانهها دچار مشکل‌های اساسی است. تولید در ایران بر پایه انرژی ارزان (تقریباً رایگان) بنیانگذاری شده است و به همین جهت بهرهوری انرژی بسیار پایین است. همچنین اتکای کشور به مصرف انرژی حاصل از نفت و گاز که تجدید ناپذیر هستند در آیندهای نه چندان دور ما را با خطر بنبست روبه‌رو خواهد کرد، در همان حال توزیع یارانهها نیز به شدت ناعادلانه است. برای اصلاح ساختارهای تولیدی کشور، مدیریت بهینه مصرف انرژی و توزیع عادلانه یارانهها، هدفمندسازی یارانهها با استفاده از مناسبترین شیوه، ضرور به نظر میرسد.
پژوهش کاربردی حاضر با استفاده از روش تحقیق پیمایشی که برای جمعآوری اطلاعات و دادهها نیز از روش کتابخانهای و مصاحبه با خبرگان استفاده کرده است، به بررسی و آسیبشناسی تغییر شیوه فعلی پرداخت یارانهها و نقدی‌کردنشان و ارائه طرح کلی کارامدتر جهت پرهیز از خطرات احتمالیای که این طرح برای اقتصاد خواهد داشت، پرداخته و الزام‌هایی را که برای اجرای این طرح نیاز است، مطرح می‌کند.
واژگان کلیدی:
یارانه
عدالت توزیعی
پرداخت نقدی
هدفمندسازی
عدالت اجتماعی
مقدمه
تولید در ایران بر پایه انرژی ارزان (تقریباً رایگان) بنیانگذاری شده است. به همین جهت بهرهوری انرژی بسیار پایین (تقریباً یک سوم بهرهوری انرژی در جهان و یک ششم بهرهوری انرژی در اروپا) است. ما اکنون از ماشینآلات تولیدیای استفاده میکنیم که دهها سال از عمر مفید آنها طی شده و فرسوده شمرده میشوند و یا در کشورهای صنعتی عمر مفید خود را گذرانده و از رده خارج، هستند اما به کشور ما انتقال یافته و مورد استفاده قرار میگیرند.
ماشینآلات پیش‌گفته از فناوری قدیمی استفاده کرده و انرژی بسیار مصرف میکنند در حالی که اکنون ماشینآلات با فناوریهای نو و مصرف کم انرژی در اقتصادهای رو به رشد باعث تولید بیشتر با هزینه کمتر شدهاند، برای مثال، در صنعت حمل‌ونقل، کاروان حمل‌ونقل ما به‌طور عمده فرسوده شده کامیونهایی با حدود چهل سال کار در هر صد کیلومتر حدود شصت لیتر گازوئیل مصرف میکنند. این در حالی است که کامیونهای با مصرف بیست لیتر و کمتر میتوانند این مسافت را طی کنند. در تولید برق به‌طور عمده از گاز استفاده میکنیم چون ارزان است و به سمت تولید برق از انرژی خورشیدی، باد و گرمایی زمینی نرفتیم زیرا با وجود گاز ارزان برای استفاده از انرژیهای دیگر ضرورتی پدید نیامده است. در بسیاری از موارد دیگر نیز این مسئله صدق می‌کند.
اتکای کشور به مصرف انرژی حاصل از نفت و گاز که تجدید ناپذیر هستند در آیندهای نه چندان دور ما را با خطر بنبست روبه‌رو خواهد کرد. از سویی چاههای نفت ما نیمه دوم عمر خود را طی می‌کند و برای حفظ قدرت تولید نیاز به سرمایهگذاری سنگین صد تا صد و پنجاه میلیارد دلار دارد. از سوی دیگر نرخ رشد مصرف هشتصدم سالانه، ما را با وضعیتی روبه‌رو خواهد کرد که تمام تولید نفت خود را در داخل به فراورده تبدیل کرده و مصرف کنیم و امکان صادرات نفت خام یا فراوردههای آن برای ما ممکن نخواهد بود بلکه پس از آن نقطه واردکننده محض حاملهای انرژی خواهیم بود.
ضرورت مدیریت مصرف انرژی، ما را به سوی اصلاح قیمتهای نسبی حاملهای انرژی سوق میدهد تا از این راه مصرفکنندگان و تولیدکنندگان را به مصرف کمتر تشویق کنیم.
با بررسیهای انجام‌شده درباره مصرف سرانه انرژی در کشور معلوم شده است که خانوارهای دهک دهم درآمدی جامعه بیش از سی برابر خانوارهای دهک اول درآمدی جامعه از انواع انرژیها استفاده میکنند و به تبع آن بیش از سی برابر یارانه انرژی را به خود اختصاص میدهند. این توزیع به شدت ناعادلانه است. اصلاح قیمتهای نسبی حاملهای انرژی باعث میشود مصرفکنندگان پرهزینه، قیمت واقعی کالاها و خدمات را بپردازند و مصرف خود را متعادل سازند. بخشی از درآمد حاصل از اصلاح قیمتها میتواند بین خانودههای محروم بازتوزیع شود و آنها را در طی دوره میانمدت توانمند سازد و بخشی دیگر از آن برای اصلاح ساختارهای تولید و استفاده از فناوریهای نوپا، مصرف کمتر انرژی تخصیص یابد.
فهرست مطالب
بررسی و آسیبشناسی هدفمندسازی پرداخت یارانهها 1
چکیده 2
مقدمه 4
مروری بر ادبیات تحقیق 7
تعریف یارانه 9
هدف‌ها و روشهای پرداخت یارانه 10
انواع یارانه 10
روشهای پرداخت یارانه 11
1. نظام نقدی 11
2. نظام کالایی 12
3. نظام همگانی قیمتی 12
4. نظام کالابرگی 13
تاریخچه پرداخت یارانه 13
تاریخچه پرداخت یارانه در جهان 13
تاریخچه پرداخت یارانه در ایران 14
مشکلات نظام فعلی پرداخت یارانه 16
1. تخصیص غیربهینه منابع 17
3. رکود تولید و افزایش بیرویه مصرف کالاها و خدمات یارانهای 19
4. آلودگی محیط زیست 21
5. عدم کارایی واحدهای اقتصادی 22
6. افزایش واردات 22
7. قاچاق کالاهای یارانهای 22
طرح پرداخت نقدی یارانه ها 23
منافع طرح پرداخت نقدی یارانهها 24
انتقادها و پاسخهای مطرح‌شده به نظام پرداخت نقدی یارانهها 29
الزام‌های اجرای طرح 38
8. پیش‌پرداخت شدن یارانه‌های نقدی 41
راهکار عملیاتی پیشنهادی 43
أ. پرداخت یارانه در بخش خانوارها در قالب نظام تأمین اجتماعی 43
ب. پرداخت یارانه در بخش بنگاه‌ها (تولید) در قالب اصلاح ساختار 46
نتیجه گیری 47
منابع و مآخذ 50
أ. فارسی و عربی 50
ب. انگلیسی 54
قیمت: 48٬000 تومان
قیمت: 50٬000 تومان
قیمت: 44٬000 تومان
قیمت: 127٬000 تومان
قیمت: 27٬000 تومان